Καλλιέργεια μανιταριών

Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται περίπου 50 παραγωγοί στην καλλιέργεια μανιταριών πλευρώτους, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται στη
Β. Ελλάδα. Στο Κιλκίς υπάρχουν δύο παραγωγοί που ασχολούνται επαγγελματικά με την καλλιέργεια μανιταριών. Η συγκεκριμένη εκμετάλλευση ανήκει σε γυναίκα, τη μοναδική γυναίκα-αρχηγό εκμετάλλευσης, που δραστηριοποιείται στην καλλιέργεια μανιταριών.

Η καλλιέργεια μανιταριών για την παραγωγό συνδυάστηκε με την εγκατάλειψη του αστικού τρόπου ζωής και της πόλης. Πριν την μετεγκατάσταση στο χωριό Γαλλικό του νομού Κιλκίς, η παραγωγός εργαζόταν ως ιδιωτική υπάλληλος για μεγάλη εταιρεία που ασχολείται με την κατασκευή θερμοκηπίων, ποιμνιοστασίων και ειδικών θαλάμων για εξειδικευμένες καλλιέργειες όπως η καλλιέργεια μανιταριών. Από την προηγούμενη εργασία λοιπόν γνώριζε την καλλιέργεια και το αρχικό κόστος εγκατάστασης, αλλά οι ιδιαίτερες καλλιεργητικές φροντίδες που απαιτούνται τής ήταν άγνωστες. Επειδή η επένδυση της φάνηκε ενδιαφέρουσα, αποφάσισε να ενημερωθεί για τις λεπτομέρειες της καλλιέργειας.

Ένα από τα πρώτα προβλήματα που αντιμετώπισε ήταν οι περιορισμένες πληροφορίες που μπορούσε να αντλήσει για την καλλιέργεια στην Ελλάδα, λόγω των λίγων ατόμων που ασχολούνται με αυτήν και την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ τους. Η επόμενη κίνηση ήταν η πραγματοποίηση ταξιδιών στην Ιταλία όπου τα μανιτάρια καλλιεργούνται σε μεγαλύτερη κλίμακα καθώς και η συνεχής επικοινωνία με Ιταλούς παραγωγούς. Τα πρώτα χρόνια, σημαντική πηγή πληροφόρησης για την παραγωγό αποτέλεσε και η εταιρεία που προμηθεύει τα υποστρώματα. Τις περισσότερες όμως καλλιεργητικές φροντίδες και απαιτήσεις, τις ανακάλυψε κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, αφού αυτές διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των εκμεταλλεύσεων και των περιοχών.

Τον σημαντικότερο ρόλο στην καλλιέργεια μανιταριών έχει το υπόστρωμα, γιατί δεν υπάρχει καμία εγγύηση τόσο ως προς τη δυνατότητά του να δώσει μανιτάρια όσο και για την απόδοσή του σε μανιτάρια, ενώ η ποιότητά του δεν είναι πάντοτε σταθερή. Στην Ελλάδα, ελάχιστες εταιρείες δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό. Η παραγωγός έχει προσπαθήσει να προμηθευτεί υπόστρωμα από την Ιταλία, αλλά το υψηλό κόστος των μεταφορικών και η ευαισθησία του υποστρώματος δεν επιτρέπει τη μεταφορά σε μεγάλη απόσταση. Για τον ίδιο λόγο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αγορά υποστρωμάτων και από την Ολλανδία.

Μια λύση για την εξασφάλιση καλής ποιότητας υποστρώματος και μικρότερου κόστους παραγωγής θα ήταν η επέκταση της εκμετάλλευσης στην κατασκευή υποστρωμάτων. Μια τέτοια όμως επένδυση είναι πρακτικά αδύνατη, αφού αποτελεί μια εντελώς διαφορετική δραστηριότητα που απαιτεί πολύ υψηλό κεφάλαιο και την πλήρη απασχόληση του παραγωγού.

Το κόστος αγοράς του υποστρώματος αποτελεί και το βασικό στοιχείο του κόστους παραγωγής. Συγκεκριμένα, το κόστος ανά συσκευασία είναι 3,5€ και δίνει δύο παραγωγές με διαφορά 10-15 ημερών μεταξύ τους. Η συνολική παραγωγή ανά υπόστρωμα κυμαίνεται από 2 έως 4,5 κιλά ανάλογα με την ποιότητα και τις συνθήκες παραγωγής. Στη συγκεκριμένη εκμετάλλευση η παραγωγή τα πρώτα χρόνια κυμάνθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα, σήμερα όμως παρουσιάζεται πιο σταθερή αφού οι ιδιαίτερες απαιτήσεις της καλλιέργειας έχουν γίνει πλέον γνωστές στην ιδιοκτήτρια. Τα πρώτα, λοιπόν, χρόνια, η συνολική ετήσια παραγωγή κυμάνθηκε μεταξύ 60-80 τόνων ενώ σήμερα η παραγωγή κυμαίνεται μεταξύ 80-100 τόνων.

Η παραγωγή πραγματοποιείται σε 8 θαλάμους. Οι τέσσερις θάλαμοι κατασκευάστηκαν με την έναρξη της δραστηριότητας και είχαν έκταση 190 τ.μ. ο καθένας (μήκος 30 μέτρα) και οι υπόλοιποι τέσσερις στη συνέχεια και έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια (250 τ.μ. και μήκος 40 μέτρων). Για την αρχική επένδυση η ιδιοκτήτρια χρηματοδοτήθηκε κατά 55% ως ‘Νέα Αγρότισσα’.

Για να διατηρηθούν οι κατάλληλες συνθήκες εντός του θαλάμου, απαιτείται υψηλή αρχική επένδυση σε μηχανήματα αλλά και σε μονωτικά υλικά (υαλοβάμβακας). Συγκεκριμένα, θα πρέπει να υπάρχουν κατάλληλες λάμπες φωτισμού, μηχανισμός θέρμανσης, ψύξης και υγρασίας. Συνεπώς, η διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών εντός του θαλάμου αλλά και η ποιότητα του υποστρώματος αποτελούν τους βασικούς παράγοντες επιτυχίας της καλλιέργειας και ταυτόχρονα τα σημαντικότερα στοιχεία κόστους παραγωγής.

Τα λειτουργικά έξοδα είναι επίσης υψηλά (π.χ. πετρέλαιο), ενώ σημαντικό είναι και το ποσοστό συμμετοχής των εργατικών στο συνολικό κόστος παραγωγής, αφού η συγκομιδή μανιταριών είναι συνεχής διαδικασία που γίνεται με το χέρι και δεν μπορεί να καθυστερήσει. Για μια μεγάλη μονάδα απαιτείται μόνιμο προσωπικό, ενώ σε περιόδους που η παραγωγή είναι υψηλή μπορεί να χρειάζεται και εποχικό προσωπικό. Σημειώνεται, ότι για την καλλιέργεια των μανιταριών δεν απαιτείται εφαρμογή φαρμάκων ή άλλων σκευασμάτων.

Το προϊόν διατίθεται σε χονδρεμπόρους στα μεγάλα αστικά κέντρα. Προς το παρόν, η ιδιοκτήτρια δεν μπορεί να συνάψει συμβόλαιο με μεγάλες αλυσίδες supermarket γιατί δεν μπορεί να δεσμευτεί για τη συνεχή παραγωγή σε ποσότητα και ποιότητα. Η τιμή πώλησης δεν είναι σταθερή μέσα στο έτος. Ένα ενδεικτικό εύρος τιμών είναι μεταξύ 1,60 €/κιλό με 2,30 €/κιλό. Σημειώνεται ότι οι πολύ χαμηλές τιμές δεν αφήνουν περιθώρια κέρδους και, αν η προσφορά είναι πολύ υψηλή, η τιμή ανά κιλό μπορεί να κυμανθεί σε τόσο χαμηλά επίπεδα που να μην επιτρέπουν την κάλυψη του κόστους παραγωγής.

Ο προγραμματισμός της παραγωγής αποτελεί ένα από τα βασικά προβλήματα του κλάδου. Για παράδειγμα, σε περιόδους μεγάλης ζήτησης, όπως την περίοδο του Πάσχα, πολλοί ερασιτέχνες καταφεύγουν στην αγορά υποστρωμάτων με σκοπό την παραγωγή μανιταριών για τις ημέρες εκείνες. Επίσης, η ολοκλήρωση της διαδικασίας παραγωγής μπορεί να καθυστερήσει, με αποτέλεσμα η προσφορά να αυξηθεί την περίοδο μετά το Πάσχα όπου η ζήτηση φτάνει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα και, επομένως οι τιμές μειώνονται κάτω του κόστους. Για αυτό το λόγο, πάγιο αίτημα των επαγγελματιών του χώρου είναι η απαγόρευση της εμπορίας μανιταριών από ερασιτέχνες παραγωγούς του χώρου και η κατοχύρωση του επαγγέλματος.

Παρότι το προϊόν δέχεται έντονο ανταγωνισμό από την Ιταλία η ιδιοκτήτρια επισημαίνει ότι υπάρχουν περιθώρια επέκτασης του κλάδου, αρκεί η προσπάθεια να είναι πολύ καλά οργανωμένη και να επιχειρείται από οργανωμένες μονάδες. Αρκετοί έχουν αναζητήσει πληροφορίες για την παραγωγή μανιταριών και επισκέπτονται τη μονάδα της, αλλά σπάνια προχωρούν σε επένδυση. Ο βασικός λόγος είναι το πολύ υψηλό αρχικό κόστος αλλά και η έντονη διαφοροποίηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας από άλλες δραστηριότητες του αγροτικού χώρου. Επιπλέον, ο κίνδυνος που συνοδεύει την παραγωγή μανιταριών είναι πολύ υψηλός και θα πρέπει να υπάρχει ρευστότητα κατά τη διάρκεια του έτους για την κάλυψη των αναγκών της μονάδας, όπως είναι η συνεχής αγορά υποστρωμάτων.